شاتون،یکی از قطعات خودرو است آنچنان که باید شناخته شده نیست،ولیکن نقش حیاتی در تولید حرکت دورانی ایفا می کند.خودرو از قطعات کوچک وبزرگ زیادی تشکیل شده است که هرکدام وظیفه خاصی برعهده دارند.هرچندنقش تمامی این قطعات مهم است اما سیستم ها یا قطعاتی وجود دارند که بدون آن،حرکت خودرو ممکن نیست و همین امر اهمیت آن ها را دو چندان می کند.

در این مقاله از سری مقالات نکات فنی و آموزشی بازرگانی سپر برادران قصد داریم شما را با شاتون،وظیفه و علائم خرابی شاتون آشنا کنیم پس در ادامه با ما همراه باشید.

شاتون چیست؟

شاتون یا به عبارتی (conncting rod ) یکی از اجزای حیاتی موتور است که ارتباط بین میل لنگ و پیستون را برقرار می کند.سر کوچکتر شاتون به پیستون و سربزرگتر آن به میل لنگ وصل می شود و از آنجایی که ضربات پیستون به شاتون و سپس به میل لنگ منتقل می شود،لذا شاتون باید استحکام و قدرت کافی در برابر این ضربات را داشته باشدو از همین رو شاتون ها از فولاد ساخته می شوند.

وظیفه و عملکرد شاتون

شاتون قطعه ای است که پیستون را به میل لنگ متصل می کند.این قطعه تا حد امکان سبک ساخته میشود ولی در عین حال به اندازه لازم سخت ومحکم می باشد.برای تامین شرایط لازم معمولا شاتون را از جنس فولاد می سازند این استحکام برای شاتون ضروری است چرا که می بایست ضربات ناشی از احتراق را تحمل کند همچنین نیرویی که با قدرت روی پیستون وارد می شود بوسیله شاتون به میل لنگ منتقل می گردد.

اجزای شاتون

شاتون دارای دو سر و یک ساقه می باشد.چنانچه مقطع عرضی ساقه شاتون را در نظر بگیریم به شکل ( l ) انگلیسی می باشد.یعنی در میان فرو رفته و در کناره ها برجسته می باشد.

سرهای شاتون با یکدیگر اختلاف سایز دارند.بدین صورت که شاتون دارای یک سر کوچک در بالا که به پیستون متصل میشود و یک سربزرگ درپایین که محل اتصال شاتون به میل لنگ است می باشد.سر کوچک شاتون به صورت یکپارچه است اما سر بزرگ آن به صورت دوتکه ساخته می شود که با کمک پیچ و مهره به هم متصل می شود.

شاتون زدن چیست؟

شاتون زدن را می توان یکی ازعوامل گیریپاژ کردن موتور خودرو دانست که البته بدترین آنها نیز است.شاتون زدن زمانی اتفاق می افتد که حجم روغن موجود در کارتل به کمتر حد مورد نیاز برسد یا روغن خاصیت روانکاری خود را به دلایل مختلف از دست داده باشد.در این حالت پیستون خشک کار کرده و حرارت آن بیش از حد بالا می رود.این حرارت بالا موجب انبساط بیشتر قطعات پیستون شده و در نتیجه پین درون شاتون قفل می شود.فشار وارده ازسوی پیستون که به سمت پایین حرکت می کند هم زمان با قفل کردن شاتون منجر به خم شدن یا شکستن آن می شود.اگر شاتون کاملا قفل شده باشد فشار آن را شکسته و به دیواره سیلندر ضربه وارد می کند.این ضربه منجر به ترک خوردن دیواره سیلندر می شود.در این صورت شاتون،میل لنگ،سیلندر و یاتاقان ها همه آسیب دیده وباید تعمیر یا تعویض شوند.البته این حالت زمانی اتفاق می افتد که خودرو در سرعت بالا باشد و موتور با دور بالا در حال کار کردن.

اگر سرعت و دور موتور پایین باشد احتمال باز شدن قفل شاتون و ادامه کارش وجود دارد،هرچند سخت.در این حالت فشار ناشی از پیستون شاتون را خم کرده و شاتون خم شده حین حرکت با دیواره سیلندر برخورد کرده وصدای شدیدی همزمان باکارکردن موتور به گوش می رسد.در حالت اول خودرو کاملا از حرکت می ایستد و موتور قادر به ادامه کار نیست اما در حالت دوم توان و دور موتور افت شدیدی خواهند داشت و خودرو به سختی به حرکت خود ادامه خواهد داد.

علائم خرابی شاتون

با توضیحاتی که داده شد،فهمیدید منظور از شاتون زدن چیست و قطعا متوجه آسیب های جدی ناشی از خرابی یا نقض شاتون شده اید.بنابراین ضمن دقت در جلوگیری از این آسیب ها باید برخی علائم خرابی شاتون را شناخت تا در صورت مشاهده آن ها به سرعت اقدام به تعمیرش کرد تا از ایجاد مشکل در دیگر قطعات پیشگیری شود.البته که شاتون از قطعات کم استهلاک خودرو است و به ندرت خرابی آن را شاهد هستیم ومعمولا تصادفات شدید از عوامل آسیب دیدن شاتون هستند اما به هرحال امکان خرابی آن وجود دارد.علائم خرابی شاتون عبارتند از:

-صداهای غیرمعمول موتور

-صدای تق تق از قطعات زیر کاپوت

-پرت شدن قطعات به بیرون

-روغن ریزی نکته نهایی اینکه در صورت شنیدن هرگونه صدای غیر عادی از درون موتور،هنگام حرکت،که مشکوک به صدای ناشی از شاتون بود فورا خودرو را خاموش کرده و از ادامه حرکت خودداری کنید چرا که ادامه حرکت می تواند صدمات جبران ناپذیری به خودرو و موتور آن وارد کند.

عوامل خرابی شاتون

گفتیم که یکی از اصلی ترین دلایل شکستن بلوک سیلندر و آسیب به آنها شکستن شاتون است.پس بهتر است عواملی که می توانند منجر به شکستن یا خمیدگی شاتون می شوند شناخته و نسبت به آنها دقت لازم را داشته باشیم.اینکه بدانیم با رعایت کدام اصول می توانیم از خرابی شاتون پیشگیری کنیم و سعی در انجام کارهای لازم،هم در کاهش استهلاک قطعات موتور موثر خواهد بود و هم در هزینه های اضافی و غیرقابل جبران.عوامل موثر در افزایش طول عمر شاتون عبارتند از:

1_تنظیم نادرست شاتون

2_احتراق نا مناسب

3_کیفیت پایین شاتون

4_روغن کاری نامناسب

5_استفاده از دنده معکوس در زمان نامناسب

6_نقص عملکرد پیستون

7_فرسودگی یاتاقان متحرک

8_تصادفات شدید

تفاوت یاتاقان زدن و شاتون زدن چیست؟

برای آنکه متوجه شوید تفاوت یا تاقان زدن و شاتون زدن چیست باید بگوییم که برخی از علائم این دو مانند صدای تق تق موتور هنگام حرکت بسیار شبیه به هم و عوامل ایجاد آنها نیز تاحدودی مشترک هستند.یاتاقان زدن و شاتون زدن عموما به دلیل روغن کاری ناصحیح و ضعف در سیستم روانکاری خودرو اتفاق می افتد.اما نکته مهم این است که این دو می توانند عوامل ایجاد دیگری نیز باشند.به این معنی که نقص یاتاقان می تواند منجر به شاتون زدن شود و بالعکس.اما تفاوت علائم آنها به این ترتیب است که صدای تق تق یاتاقان زدن با بالا رفتن دور موتور افزایش می یابد ولی صدای تق تق ناشی شاتون زدن در حین حرکت ثابت است و از ابتدا تا انتها به یک شکل شنیده می شود.همچنین صدای شاتون زدن کمتر از صدای یاتاقان زدن است.اما به طور کلی برای تشخیص درست دلیل صدای غیر عادی موتور،باید به تعمیرگاه مراجعه کرد وبررسی دقیق انجام داد.

ضمن تشکر و قدردانی از مطالعه مقاله فوق از قسمت آی تی گروه بازرگانی برادران امیدواریم برای شما سروران مفید واقع شده باشد.

                   *موفق و پیروز باشید*